Verlichting heeft als doel om ruimtes beter zichtbaar te maken, om te kunnen werken als aanvulling op het daglicht of het creëren van sfeer. Hierbij is er veel te vertellen over verlichting en verlichtingsarmaturen. In dit korte artikel ga ik in op twee verschillende typen armaturen. Open armaturen voor spreidlicht en armaturen voor gericht licht.
Om goed met kunstmatige belichting te kunnen werken is het van belang dat men weet welke eigenschappen het licht in de natuur heeft. Licht in de natuur kan ruwweg in twee categorieën opgedeeld worden: algemeen gespreid licht, bijvoorbeeld diffuus door een wolkendek en licht met een bepaalde richting, het directe zonlicht. De combinatie van deze twee soorten natuurlijk licht zorgen voor de indruk en de sfeer die men normaal gesproken waarneemt, en zorgen voor bepaalde ideeën of stemmingen bij de mensen. Een zwaar bewolkte dag laat geen gericht licht zien, omdat de zon achter de wolken verdwenen is. Dat zorgt voor een algemeen diffuus licht, wat kan wijzen op het jaargetijde en het te verwachten weer. De algemene sfeerindruk van een lucht waaruit sneeuw te verwachten is, is bijvoorbeeld heel anders dan de lichtwerking bij een ophanden zijnde onweersbui. Veel gericht licht, een stralende zon aan een helderblauwe hemel, zorgt vaak voor een blij gevoel, dat geassocieerd wordt met de zomer en vakantie. Stemmingen van mensen veranderen met het weer, met de sfeerindruk die de natuurlijke lichtval geeft. Deze natuurlijke lichtval hangt daarbij natuurlijk sterk samen met het weertype en het seizoen.
Ook in het kantoor en in het bijzonder een winkel of restaurant moet er gewerkt worden met een meer algemene en een meer gerichte belichting. Er moet dan gekozen worden welke onderdelen meer uitgelicht moeten worden dan de rest van de ruimte. Door een juiste balans aan te brengen tussen een meer algemene belichting en belichting met een duidelijke richting, kan de ruimte rondom een object “tot leven komen”.
Veel ruimtes worden ingericht met armaturen die spreidlicht geven maar bedoeld zijn voor gericht licht. Het vervelende daarbij is dat deze armaturen juist precies het tegenovergestelde bereiken dan wat men voor ogen had.
Stel je wilt een bureau of tafel verlichten om aan te werken. Het blad moet daarvoor expliciet verlicht worden. Een armatuur voor gericht licht is daarvoor het beste te gebruiken. Toch wordt, bijvoorbeeld in restaurants, vaak gebruik gemaakt van armaturen die spreidlicht geven. Het resultaat daarvan is dat de gebruiker, gast of medewerker juist minder ziet.
In bovenstaande voorbeeld foto’s wordt dit duidelijk gemaakt. Normaal is het schilderij achter de lampen goed te zien, maar doordat een spreidlicht armatuur gebruikt wordt boven de tafel schijnt er direct licht in de ogen. Hierdoor vernauwen de pupillen en komt er minder licht op de het netvlies. De ogen zijn instaat om dit te compenseren, maar dit werkt vermoeidheid sterk in de hand. Wanneer de ogen zich concentreren zich op het werk op het werkblad worden de pupillen groter, bij het binnen vallen van direct licht op het netvlies vernauwen de pupillen zicht direct weer.
Restaurant met direct licht op oog hoogte. Een vermoeiend en storend effect.
Dit fenomeen speelt zich ook heel duidelijk af wanneer je een foto neemt met tegenlicht. Een camera kan een dergelijke continu aanpassing niet toepassen op één foto. Hierdoor wordt het onderwerp zwart, tenslotte wordt het diafragma afgesteld op het totale licht wat de camera ontvangt.
Effect van tegenlicht. Vaak onbedoeld toegepast in verlichtingsplannen
Het advies is om armaturen te nemen die gericht licht afgeven en direct licht afschermen. Goede voorbeelden treft u hieronder.
Direct licht wordt tegengehouden door de kap. Diffuus en indirect licht zorgt voor voldoende zicht, terwijl er contrasten optreden op de muur.
Goede spots zorgen voor een sfeer bepalend lichtspel
Zeer fraai armatuur voor gericht licht op een werkblad.
Met gericht licht zijn details heel goed uit te lichten, zoals dat in musea en toneel zo mooi gebeurd. Hierdoor kunnen uiteenlopende sfeerbeelden gecreëerd worden door hoge en lage contrasten en/of verschillende kleur nuances toe te passen.
Alleen gericht licht geeft hoge contrasten.
Algemeen licht -mits voldoende hoog opgehangen om uit het directe gezichtsveld te onttrekken- geeft een prima spreidlicht. Hierdoor worden te hoge contrasten en vermoeidheid voorkomen.
Voorbeeld van goede verlichtingsarmaturen
Laat een verlichtingsplan ontwerpen -voordat u investeert in armaturen- door een professional. Het bespaart u veel ergernis en onnodige kosten. Daarnaast krijgt de ruimte het effect dat u wenst.